Słownik terminów medycznych

Operacja zastąpienia zniszczonego naturalnego stawu przez sztuczny staw mocowany przy pomocy cementu kostnego lub bezcementowo poprzez wbijanie lub wkręcanie do kości.

Zabieg operacyjny polegający na usztywnieniu stawu poprzez usunięcie powierzchni stawowych i doprowadzeniu do zrostu sąsiednich kości. Zaletą artrodezy jest trwałość wyniku klinicznego ale za cenę ruchu w danym stawie. Aktualnie najczęściej stosowana w przypadku zaawansowanych zmian w zakresie łokcia, ręki i stopy.

Tzw. „chirurgia dziurki od klucza” – rodzaj leczenia operacyjnego lub badanie diagnostyczne polegające na wykonaniu jednego lub dwóch nacięć w stawie i wprowadzeniu przez nie kamery oraz specjalistycznych mikronarzędzi pozwalających wykonać naprawę uszkodzonych struktur. Najczęściej artroskopia wykorzystywana jest celem diagnostyki i leczenia schorzeń stawu kolanowego, ramiennego, biodrowego i skokowego. Dzięki rozwojowi chirurgii artroskopowej możliwe jest wykonanie dużych, skomplikowanych zabiegów operacyjnych w sposób małoinwazyjny dzięki czemu możliwe jest wczesne usprawnienie pacjenta, a przede wszystkim skrócenie czasu hospitalizacji.

Artykulacja – rodzaj materiału, z którego wykonane są części cierne endoprotezy (miejsca, w których odbywa się ruch).
Artykulacja Polietylen/Metal – panewka lub jej wkład wykonana jest z polietylenu, a głowa nakładana na trzpień wykonana jest z metalu.
Artykulacja Polietylen/Ceramika – rodzaj artykulacji, w którym panewka lub jej wkład wykonany jest z polietylenu, a głowa wykonana jest z ceramiki o niskim stopniu ścieralności.
Artykulacja Ceramika/Ceramika – rodzaj artykulacji, w którym wkład panewkowy i głowa wykonane z ceramiki o niskim stopniu ścieralności. (Rozwiązanie bardzo popularne u ludzi młodych ze względu na długi okres przeżycia endoprotezy oraz jego obojętną naturę biologiczną).
Artykulacja Metal/Metal – rodzaj artykulacji gdzie wkład panewkowy i głowa wykonane są ze specjalnego stopu metali. Głównie stosowana w kapoplastyce.

Proces stopniowego zużycia chrząstki stawowej, prowadzący do nasilających się dolegliwości bólowych stawu oraz ograniczenia jego ruchomości. Pochodzenie choroby nie jest w pełni poznane. Czynnikami predysponującymi do rozwinięcia się choroby zwyrodnieniowej stawów są: wrodzone deformacje anatomiczne, pourazowe zmiany anatomiczne, zapalne choroby układowe (np. reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy), nadwaga ect.

Zespół zmian chorobowych charakteryzujący się niszczeniem chrząstki stawowej, powstawaniem wyrośli kostnych na brzegach powierzchni stawowych, sklerotyzacji warstwy podchrzęstnej kości oraz powstaniem cyst podchrzęstnych w przebiegu chorób zapalnych jak np. reumoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, toczeń rumieniowaty lub w przypadkach pourazowych. W większości przypadków nieznane jest podłoże występujących zmian chorobowych.

Sztuczny staw zastępujący naturalne powierzchnie stawowe, osadzany w końcach kostnych tworzących dany staw.

Endoproteza cementowa – endoproteza osadzana w kości przy zastosowaniu specjalnego obojętnego biologicznie cementu kostnego – stosowana u pacjentów z gorszym – osteoporotycznym stanem tkanki kostnej lub u chorych, u których konieczne jest pełne obciążanie operowanej kończyny w krótkim czasie po zabiegu.
Endoproteza bezcementowa – endoproteza wbijana lub wkręcana do kości, jej powierzchnia jest pokryta warstwą hydroksyapatytu ułatwiającego zrost z kością.

Endoproteza połowicza – sztuczny staw biodrowy, w którym wymieniona zostaje tylko część udowa. Stosowana u ludzi w podeszłym wieku podczas złamania szyjki kości udowej. Zbudowana jest z trzpienia i najczęściej połączonej z nim głowy.
Endoproteza całkowita – sztuczny staw, w którym wymienia się cały staw biodrowy – część panewkową i udową. Zbudowana jest ze sztucznej panewki – osadzanej najczęściej w miejscu panewki naturalnej, trzpienia wbijanego do bliższego odcinka kości udowej oraz nakładanej na niego głowy łączącej część udową z częścią panewkową.

Endoproteza całkowita – rodzaj sztucznego stawu gdzie wymienia się wszystkie powierzchnie stawowe – powierzchnie udową, piszczelową oraz rzepkową. Stosowana u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi obejmującymi cały staw.
Endoproteza jednoprzedziałowa – proteza zastępująca jeden ze zniszczonych przedziałów stawu kolanowego przyśrodkowy lub boczny.
Endoproteza dwuprzedziałowa – proteza zastępująca przedział przyśrodkowy oraz rzepkowo – udowy. Artykulacja stosowana w endoprotezach stawu kolanowego – metal/polietylen, cermika /polietylen.

Endoproteza stawu ramiennego – implant zastępujący powierzchnie stawu ramiennego głowę kości ramiennej, oraz panewkę łopatki.
Endoproteza połowicza – zastąpienie powierzchni stawowej kości ramiennej przez implant.
Endoproteza całkowita – zastąpienie obu powierzchni stawu ramiennego na elementy sztuczne.
Endoproteza całkowita odwrócona – zastępująca obie powierzchnie stawu ramiennego. Polega na zaimplantowaniu w miejsce panewki łopatki głowy, a w miejsce głowy kości ramiennej elementu panewkowego. Powoduje to zmianę rozkładu działających sił podczas pracy stawu, umożliwia odzyskanie jego funkcji przy uszkodzeniu struktur pierścienia rotatorów. Stosowana najczęściej w złamaniach oraz zmianach zwyrodnieniowych.
Endoproteza stawu łokciowego – implant mocowany do kości ramiennej i łokciowej ściśle połączony w mechanizmie zawiasowym. Endoproteza stosowana w przypadku zmian zwyrodnieniowych lub złamań okołostawowych nie dających szans na dobry wynik po zespoleniu w sposób klasyczny.

Implanty stosowane w zmianach zwyrodnieniowych stawów rąk najczęściej w przebiegu schorzeń reumatycznych.

Implant stosowany w przebiegu zmian zwyrodnieniowych stawu skokowo-goleniowego. Składa się z części piszczelowej i skokowej osadzanych na zasadzie wbijania lub cementowania. Między powyższymi częściami umieszczany jest wkład polietylenowy umożliwiający ruch w stawie.

Paluchy koślawe tzw. „halluksy” – postępujące schorzenie występujące częściej u kobiet polegające na zmianie osi palucha i stopniowym jej odchyleniu w stronę boczną. Dochodzi przez to do poszerzenia przodostopia, przeciążenia, dolegliwości bólowych, a w zaawansowanych przypadkach zmian zwyrodnieniowych stawu śródstopno-palcowego pierwszego. Paluchy koślawe w niskim stopniu zaawansowania leczymy przez stosowanie wygodnego obuwia, wkładek i zaopatrzenia ortopedycznego m.in. aparatów korekcyjnych Marcin I. W przypadku wyższego stopnia zaawansowania proponuje się korekcję operacyjną polegająca na zmianie ustawienia stawu, poprawie osi palca a przez to zniesieniu dolegliwości bólowych oraz poprawę estetyki stopy.

Kapoplastyka (resurfacing) – rodzaj endoprotezy całkowitej stosowanej u ludzi młodych z dobrą jakością kości. W trakcie implantacji tego typu endoprotezy pozostawia się głowę i szyjkę kości udowej, na które nakłada się implant. Wadą tego typu zabiegu jest ryzyko złamań szyjki kości udowej oraz zwiększenie poziomu jonów metali w organizmie a przez to ryzyko powstania tzw. ”pseudoguzów”.